WSPiA planuje ogólnopolską konferencję naukową oraz rozpoczyna cykl szkoleń dla pracodawców na temat sygnalistów, skąd pomysł?

– WSPiA jest pierwszą na Podkarpaciu uczelnią, która w sposób kompleksowy podjęła się tej tematyki. O jej podjęciu przesądziły dwie kwestie pierwsza aktualność problematyki, druga posiadany przez nas zasób znakomitych ekspertów ze świata nauki i praktyków, którzy swoją wiedzą i doświadczeniem mogą pomóc pracodawcom we właściwym przygotowaniu swoich instytucji do wdrożenia nowych przepisów. Zgodnie z nowym prawem UE od 17 grudnia br. pracodawcy mają obowiązek wdrożenia procedur przyjmowania zgłoszeń od tzw. sygnalistów. Obecnie trwają prace nad implementacją dyrektywy do polskiego porządku prawnego, przy czym projekt polskiej ustawy jest nawet bardziej restrykcyjny, niż wymaga tego sama dyrektywa unijna, przewidując m.in. odpowiedzialność karną za niewdrożenie wewnętrznego regulaminu przyjmowania takich zgłoszeń przez pracodawcę czy za naruszenie tajemnicy tożsamości sygnalisty, nakładając też odpowiedzialność karną za ewentualne fałszywe zawiadomienia zgłaszane przez sygnalistów. Trzeba jednak zaznaczyć, że na razie mówimy o projekcie ustawy, nie znamy jej finalnego kształtu, choć data obowiązku implementacji dyrektywy jest już bardzo bliska.

Kim właściwie jest sygnalista?

– W potocznym rozumieniu jest to osoba, która zdobywa się na odwagę, aby ujawnić pewne nieprawidłowości w swoim miejscu pracy. Formalnie - według dyrektywy unijnej jest to osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informacje na temat naruszeń uzyskane w kontekście związanym z wykonywaną przez nią pracą. W praktyce oznacza to, że sygnalistą może być każdy, kto pozostaje w jakimkolwiek stosunku pracy, czy to w formie etatowej, czy umowy zlecenia, może to nawet  być były pracownik lub pracownik podwykonawcy zatrudnionego przez daną instytucję.

Zgodnie z prawem UE konieczne jest  otoczenie sygnalisty ochroną, co oznacza, że wdrażane procedury muszą umożliwić osobom chcącym dokonać zgłoszenia zachowanie anonimowości i poufności ich danych osobowych tak, aby uniemożliwiać tzw. działania odwetowe, mogące przybrać formę np. zwolnienia z pracy.

Z czym wiąże się wejście w życie tych przepisów dla pracodawców?

– Nowe prawo nakłada na pracodawców sektora administracji publicznej zatrudniających co najmniej 50 pracowników oraz na pracodawców sektora komercyjnego zatrudniających co najmniej 250 pracowników  obowiązek wdrożenia wewnętrznych regulaminów przyjmowania zgłoszeń od sygnalistów oraz zapewnienia odpowiednich kanałów zgłaszania takich naruszeń do dnia 17 grudnia 2021 roku. W przypadku pracodawców sektora prywatnego, zatrudniających od 50 do 249 pracowników taki obowiązek został również nałożony, z tą różnicą, że czas na wdrożenie rozwiązań jest dłuższy i tacy pracodawcy mają na to czas do 2023 roku.

O jakie nieprawidłowości chodzi, co może zgłosić taki sygnalista?

– Zgłoszenia od sygnalistów mogą być bardzo różne, od nieprawidłowości dotyczących przestępstw korupcyjnych, naruszeń etyki zawodowej, przypadków szpiegostwa przemysłowego, czyli działań na szkodę spółki,  po sprawy odpowiedzialności dyscyplinarnej za naruszenie dyscypliny pracy. Zgodnie z Dyrektywą unijną  katalog zgłoszeń jest szeroki, przykładowe typy naruszeń, jakie wskazuje UE to m.in. zamówienia publiczne, ochrona konsumentów, bezpieczeństwo produktów i ich zgodność z wymogami, bezpieczeństwo transportu, ochrona środowiska, bezpieczeństwo żywności, zdrowie publiczne, produkty i rynki finansowe oraz zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu,

Czemu mają służyć te przepisy?

– Ochrona sygnalistów, czyli osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa jest działaniem na rzecz ochrony interesu publicznego. Promuje kulturę odpowiedzialności i uczciwości zarówno w sektorze publicznym, jak i prywatnym i zachęca do zgłaszania przypadków niewłaściwego postępowania, nadużyć finansowych i korupcji. Oczywiście rozwiązanie to nie jest pozbawione pewnych możliwych negatywnych następstw, czy zagrożeń wynikających z niewłaściwego wykorzystania instytucji sygnalisty. Aby zapobiec sytuacjom wykorzystania tej instytucji do realizacji jakiś partykularnych interesów sygnalisty, w projekcie ustawy przewidziano odpowiedzialność karną za zgłaszanie nieprawdziwych informacji, ponadto kluczem jest właściwe postępowanie pracodawcy, właściwy sposób przyjmowania zgłoszeń, czy prowadzenia działań następczych a więc wyjaśniania sytuacji, której zgłoszenie dotyczy.

Więcej na temat szkolenia znajdziesz tutaj!

Informacje na temat I. Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. "Sygnalista-demaskator – nowe wyzwania dla doktryny, judykatury i pracodawców" można znaleźć tutaj!